28 Mayıs 2016'da bir ziyaretçimizden hello @ vayes.com.tr adresimize çok kısa bir e-posta geldi. Mesaj şöyleydi:
"Merhaba,
Ücretsiz Joomla, wordpress varken neden sizin içerik yönetim yazılımınızı tercih etmeliyim?"
Serdar Bey (Kurucu Ortak ve İnnovasyon Yöneticimiz) konuyu 5-10 dk içerisinde bana pasladı: "Bu maile nasıl yanıt vermeliyiz?"
Doğrusunu söylemek gerekirse çok kısa bir yanıtı olmadığından nasıl bir yanıt vermek istediğimiz konusunda bir toplantı yaptık. Sonunda ziyaretçimizin sorusuna tam bir yanıt vermeye karar verdik. Kısa bir çalışma sonucunda aşağıdaki yanıtı ziyaretçimize ilettik:
[E-posta Metni Başlangıcı]
Mehmet Bey,
Mailiniz için teşekkür ederiz, sizi biraz beklettik ama sorunuzu bugüne kadar bize yöneltilmediği kadar sade bir şekilde sormanız ve yine sorunuzun yazılım dünyasının en çok tartışılan konularından biri olması sebebiyle önce nasıl yanıtlamamız gerektiği ile ilgili bir çalışma yapmamız gerekliydi. Çünkü sorunuz çok kısa olmasına karşın yanıtı biraz uzun olacaktı.
Yayında bir web sitemiz olsun düşüncesiyle bir web sitesi yaptırmaya karar verdiyseniz, bizim içerik yönetim sistemimizi tercih etmenize gerek yok. Wordpress, Joomla, Drupal, Concrete, Typo ve saymakla bitmeyecek olan daha bir çok CMS (Content Management System) kullanarak web sitenizi ya da mikro blog'unuzu ya da portfolyo sitenizi yapabilir ya da yaptırabilirsiniz.
Github.com ve Bitbucket.com gibi scriptlerinizi yazdığınız, yayınladığınız ve versiyonladığınız sitelerde, hergün onlarca yeni CMS sistemi scriptleri yüklenmekte ya da yeni versiyonları çıkmaktadır. Yüklemeleri yapan yazılımcıların abartarak yarısının "boş vakti çok" yani Amerika'yı yeniden keşfetme meraklısılar desek kalan yarısı bu işi tamamen profesyonel olarak yapan yazılımcılar ki bu dinamizm bize temel olarak var olan ve çok da yaygın olan sistemlerin bazı noktalarda tıkanabildiğini, ihtiyaçlara göre yetersiz kalabildiğini, performans ve güvenlik açısından tatminkâr bulunmadığını göstermektedir.
Bu temel anlayışla, aslında yukarıda konunun özetini yapmış olduk: "ihtiyaçlara göre"
Burada Wordpress'i ve diğer sistemleri kötülememiz gerekiyor ama gerçek bu değil. Wordpress de Joomla da başarılı içerik yönetim sistemleri. Çok önemli avantajları olduğu gibi kritik dezavantajları da mevcut. Avantajları ile ilgili internette onlarca makale bulabilirsiniz. Dezavantajlarını ise temel bir kaç başlık altında toplamaya çalışalım:
1. Güvenlik
Alışılageldiği üzere çok güvenlik açığı var demeyeceğiz. Wordpress gayet güvenli bir sistemdir ancak "çıplak" bir sistemdir. Ancak ihtiyaçlarınızı karşılamak için bir çok eklenti kurmak zorundasınız ki bu eklentiler Wordpress ekibi tarafından değil münferit yazılımcılar tarafından yazılmıştır. İnternette "Neden Wordpress?" başlıklı yazılarda yer alan "Güvenlidir, yüzlerce yazılımcı tarafından geliştirilmektedir" ibaresi abartılı olsa da doğrudur ancak Wordpress için geçerlidir, yani çıplak sistem için. Eklentiler için böyle bir durum yoktur ve sitenizi tamamen kaybetmenize dahi yol açabilecek açıklara sahip olabilirler. Bu konudaki tecrübelere de internetten yapacağınız bir kaç arama ile ulaşabilirsiniz. Kurduğunuz/kuracağınız eklentileri profesyonel bir yazılımcıya test ettirebilirsiniz ancak bu da eklentinin kapsamıyla doğru orantılı bir ücretlendirmeye sebep olacaktır.
2. Performans
Wordpress çok genel amaçlı olarak yazıldığından yapısal olarak hantaldır. Bu da wordpress ile yapılandırılmış bir sitenin genel bağlamda yavaş çalışacağı anlamına gelir. Çok mu yavaş? Hayır ama farkedilir derecede yavaş. Shortcode denilen parser kullanımları, veritabanı sorgularının optimize edilmeyen bir yapıda olması, önceki versiyonlarla uyumluluğun sürdürebilmesi için yazılım sektöründeki majör değişikliklerin sisteme entegre edilemeyişi, standard olarak yapılandırılmış sunucularda çalışabilmesi için sunucu teknolojilerinin nimetlerinden faydalanamaması gibi bir çok da dezavantajı var. Bir sorun varsa çözümü de mutlaka var, ücretli CDN yapıları kullanarak bunun üstesinden bir yere kadar gelebilirsiniz.
3. Çok Dilli Yapı
Sitenizde birden fazla dilde yayın yapacaksınız sizin çok dilli bir yapıya ihtiyacınız var. Burada çözümler ikiye ayrılır: Birinci çözüm temelinde çok dilli olarak kurgulanmış (native multi-lingual) sistemler. Bu sistemlerde resimlerin alt yazılarından statik buton yazılarına kadar herşey altyapısal bağlamda çok dilli olarak kurgulanmıştır. vStart böyle bir sistemdir, yani doğuştan çok dilli diyebiliriz. İkincisi, çok dil özelliği kazandırılan sistemler, sonradan çok dilli sistemler. Wordpress ya da Joomla'ya kuracağınız bir iki eklentiyle sisteme çoklu dil desteği kazandırabilirsiniz. Ancak asıl altyapı çok dilli olmadığından eksiksiz bir çok dilli yapıya erişmeniz olanaksızdır ama kuracağınız eklentiler ve manuel müdahaleler ile 60%-80% arası bir çok dillileştirme seviyesine erişebilirsiniz ki bu da örneğin "Web sitemin İngilizce'si de olsun" diyorsanız fazlasıyla yeterlidir. Ama "Benim İngiltere'deki var olan ve potansiyel müşterilerim de bu siteye girecek, benimle ilgili ilk intibayı buradan alacaklar, imla hatası dahi olmamalı" vizyonuna sahipseniz ikinci kez düşünmeniz faydalı olur.
Yazılım safhalarını üst üste inşa edilen apartman katları olarak düşünürseniz, çok dilli yapının kurgulanacağı yer otopark ya da bodrum katı olmalıdır. Yani en alt kat olmalıdır. Bina bittikten sonra çok dil özelliği eklemek isterseniz yapabileceğiniz müdaheleler, "taşıyıcı kolonlar" sebebiyle sınırlı kalacaktır. Çözüm yine var tabii ki ancak diğer maddelerin aksine ücret de verseniz bunun tam bir çözümü mevcut değil ama 85-90% seviyelerine ücretli hizmetler alarak erişebilirsiniz. Ama bu da sistem genel performansında yavaşlamalara sebep olacaktır.
4. Versiyon Krizi
Wordpress ve Joomla ekibi gerçekten çok iyi çalışan ekiplerdir. Sisteme yeni özellikler eklemek ve genelde yaşandıktan (birisi zarar gördükten) sonra kendilerine bildirilen güvenlik açıklarını gidermek için sürekli çalışma ve geliştirme halindedirler. Bu sebeple sıklıkla güncelleme ve yamalar çıkartırlar ki bu genel anlamda iyi bir şeydir. Ancak web sitesini Wordpress/Joomla ile yapmış kurumsal bir firma için bu iyi bir şey değildir. Neden kısmına geçmeden önce bir küçük hatırlatma: Güvenlik açıklarının yamalanması çalışmaları sadece kendi sistemlerini (çıplak sistemi) kapsamaktadır. Sitenize kurmak zorunda olduğunuz eklentiler Wordpress ya da Joomla ekibinin kontrolünde olmadığı için eklentilere ilişkin güvenlik açıkları çalışma kapsamı dışındadır. Devam edelim, Neden yeni güncelleme ve yamalar çıkarılması kurumsal bir firma için iyi değildir? Bu tür sistemlerde kötü niyetli yazılımcılar (hackerlar) tarafından bir açık tespit edildiğinde bu açık 5-20 dk arası gibi bir sürede internete düşer ve daha düşük rütbeli hackerlar wordpress ya da joomla ile yazılmış siteleri tarayarak bu açığı kullanmaya ve bu sitelere zarar vermeye çalışırlar, bu onların daha yüksek rütbelere gelebilmesi için uygulanan bir sınavdır. Size denk gelir mi? Olasılık hesabı düşük ama olanaksız değil. Bunu önlemek için düzenli olarak panelinize girip güncelleme var mı diye kontrol etmeniz ve varsa yüklemeniz gerekir. Her güncelleme esnasında "her ihtimal verilerinizi yedekleyin" diye bir uyarıya maruz kalırsınız. CMS'nizin versiyonunu "Evet/Devam Et" diyerek güncellendiniz. Peki kurduğunuz ortalama 15-20 eklenti bu yeni versiyon ile uyumlu mu? Burada şansınız 30%-50% arasında. Ama bir kaç gün beklemeyi göze alırsanız eklentiyi yapan yazılımcı yazmış olduğu eklentiyi halen aktif olarak geliştiriyorsa 3-15 gün arası bir zamanda yeni versiyonla uyumlu hale getirecektir. Aktif olarak geliştirmeyi bıraktıysa büyük bir problem ile karşı karşıyasınız. Aynı işi yapan ve yeni versiyona uyumlu yeni bir eklenti bulmalı, önceki eklentinin datalarını buraya aktarmalı (aktarma işi genel olarak tek tek yapılır) ve yeni eklentiyi çalışır hale getirmelisiniz. "Bir websitemiz olsun, yeter" diyorsanız bu durum sizin çok da dezavantaj değil, çünkü bu sırada mailleriniz çalışmaya devam edecektır. Ama kurumsal ve profesyonel bir siteye sahipseniz ve en önemlisi web sitesi yaptırmanızın amacı sitem olsundan ziyade size yeni iş ve yeni müşteri getirmesi ise 3-15 gün bir yana 3 saate bile tahammülünüz olamaz demektir. Çözüm olarak en çok kullanılan eklentileri kullanmaya çalışarak daha hızlı bir yeni versiyona uyum süreci bekleyebilirsiniz, ya da eklentilerin yazılımcılarıyla irtibata geçerek ufak maddi teşviklerle sizin için biraz daha hızlı çalışmalarını bekleyebilirsiniz.
5. Kurumsal Destek
Wordpress ya da Joomla ile bir websitesi yapılandırdığınız zaman destek almak gerektiğinde, hmm, destek konusunu biraz açmamız gerekecek. Destek konusu sizin için 3 ana başlıktadır. Ve 3 başlığı da tüm işlerinizin yapısı gereği "acil" olacağı düşüncesiyle değerlendirmelisiniz:
A) Sorun Giderme
Web siteniz herhangi bir sebeple çalışmadığında ya da belirli sayfalar hata verdiğinde ne yaparsınız? Siteyi kendiniz yaptıysanız, wordpress forumlarında çıkan hata mesajını aratabilir, bu forumlara yazabilir, ya da stackoverflow gibi sitelere soru sorabilirsiniz. Bu sistemler tamamen gönüllük esasına göre çalıştığından hiç kimsenin size yanıt vermek zorunda olmaması işin en kötü tarafı değil. En kötü tarafı size verilen tavsiye (profesyonel bir tavsiye olmayacağı için) işleri daha da kötü hale getirerek sorunu derinleştirebilir ve veri kaybına yol açabilir. Çözüm: Wordpress ile site satan bir firmadan hizmet alabilirseniz. Ancak bu durumda dahi wordpress ve kullandığınız tüm eklentiler kendi yazdıkları bir kod olmadığı için çıkan hata ile daha önce karşılaşmış olduklarını ummanız gerekecek. Karşılaştılar ise ne kadar bir sürede çözüme kavuşturacaklar sorusu gündeme geliyor. Karşılaşmadılar ise konu biraz sıkıntılı bir süreç haline gelecektir, çünkü iş biraz samanlıkta iğne aramaya dönecektir. Ama er ya da geç bir çözüm bulacaklardır.
B) İçerik Desteği
Bizim de opsiyonel olarak yıllık anlaşma ile sunduğumuz bir hizmet ama sorunuzun kapsamı içerisinde olduğunu düşünerek yazıyorum. Sitenin en önemli öğelerinden biri içeriktir. Sizi müşterilerinize asıl anlatan şey içeriktir. İçeriğin düzenlenmesi, resimlerin seçilmesi, işlenmesi, boyutlandırılması (wordpress resimleri sadece 3-4 en çok kullanılan ortalama ölçüye boyutlandırır ama bu kullanacağınız ön yüzle uyumlu olacağı anlamına gelmez), metin editörü scriptinin kullanımı, SEO uyumlu bir içerik yapılandırması gibi konular bize göre herkes tarafından öğrenilmesi gereken hususlar ama maalesef her firmanın böyle bir zaman lüksü yok bu yüzden bu hizmeti dışarıdan temin etme yoluna gidiyorlar. Web sitenizin başarısına doğrudan etki eden kritik bir konu bu ve yine çözümü var: Kendiniz ya da bir elemanınız bunu 2-3 aylık sürekli bir çalışma süresi (yaklaşık 500 saatlik bir süre) sonucunda hakkı ile öğrenebilir (bu kişinin orta düzey bir IT bilgisine sahip olması gerekir) ya da ücretli olarak dışarıdan hizmet alabilirsiniz.
C) Geliştirme Desteği
Websitenizi yaptırırken yarının sorunudur ama mutlaka bugünden düşünmeniz gerekir. Siteniz eklemek istediğiniz özellik için wordpress ya da joomla kullanıyorsanız size bir eklenti lazım. Binlerce eklenti arasından seçebilirsiniz. Peki eklenti tam olarak istediğiniz işi görüyor mu? Ya da ne kadarını görüyor? Çok temel işlevler için böyle bir problem yaşamazsınız ancak biraz özel talepler girdiğinizde örneğin şu sayfayı şu kişiler görsün ama şunlar görmesin gibi genel web sitesi / blog akşının dışına çıktığınızda aradığınız eklentiyi bulma şansınız çok düşüktür. Çözüm: Yapmak istediğinize en yakın eklentiyi indirerek kaynak kodu düzenlemeye çalışabilirsiniz ki bu oldukça deneyimli yazılımcılar için bile oldukça çetin bir süreçtir (iyi düzeyde bir programlama bilginiz olması gerekir) ya da bir firmaya ücreti karşılığı yeni bir eklenti yazdırabilirsiniz. Her sürüm güncellemesinde eklentinizin yeniden ücreti karşılığında gözden geçirilerek yeni sürüm ile uyumlu hale getirilmesi gerekecektir.
6. Yazılım Teknolojileri
Burada PHP Versiyonu, Mysqli Kullanımı, Framework kullanımı, MVC ve OOP kodlama, Apache/NGINX optimizasyonu, Phalcon C Eklentisi, SQL Query Optimizasyonları, Caching Sistemleri gibi bir çok teknik konu var ama genel anlatım şu: Wordpress ve benzeri CMS'ler, temel mantık olarak Amerika'daki bir web barındırma firmasının sağladığı temel hosting paketinde çalıştığı gibi Nijerya'da bir web barındırma firmasının sağladığı bir hosting paketinde de çalışmak üzere kurgulanmıştır. Bu genel olarak iyi bir şeydir ama kurumsal bir firma için hız ve optimizasyon için kullanılabilecek var olan bir çok yazılım ve donanım teknolojisi kullanımından feragat etme anlamına gelir ki niye size avantaj getirecek imkanlardan faydalanmayasınız ki?
Özetle;
Asıl soru bugün neye ihtiyacınız olduğu ve yarın neye ihtiyacınız olacağıdır.
"Bir websitem olsun yeterli" diyorsanız mutlaka ücretsiz bir CMS kullanın, hedefiniz işletmenizin kaynakların en akılcı şekilde kullanmaktır.
"Web sitem bana para kazandırmalı ve kurumsallığımızı yansıtmalı, gelişen ihtiyaçlarımıza yanıt verebilmeli ve hizmet kesintiye uğramamalı" diyorsanız ücretsiz CMS sisteminiz üzerine ücretli çözümler eklemeniz gerekecektir. Ve parça parça ekleyeceğiniz bu çözümler size çok daha fazla zaman ve maddiyata mal olacaktır.
Sizi bir soru ile başbaşa bırakmak istiyorum:
Vayes, 8 yıldan fazla süredir sektörde olan ve profesyonel anlamda hizmet veren bir firmadır. Bireysel geçmişlerimizi işin içine katarsak yaklaşık 13 yıllık bir tecrübeye sahibiz. Wordpress'in (2003) ve Joomla'nın (2005) ilk sürümlerini gördük. İlk yıllarımızda bu sistemlerin her ikisini de kullandık, tasarımlar dizayn ettik, eklentiler yazdık, destekler verdik. 2009'da radikal bir karar alarak yaklaşık 180.000 TL'lik bir yatırım kararı ile kendi İçerik Yönetim Sistemi'mizi 2 yıla yakın bir süre zarfında geliştirdik. Bu mailin 3. paragrafına atıf yapmak istiyorum: "boş vaktimiz çok" olmamasına karşın, blog da yapan, site de yapan, e-ticaret (kısmi olarak) de yapan, portfolyo sitesi de yapan bir sistem yerine sadece profesyonel kurumsal web sitesi yapan ve native olarak çekirdekten çok dilli altyapıya sahip ilaveten güçlü bir SEO desteği verecek bir sistem geliştirmeye karar verdik.
Sorum şu:
Bir yazılım firması kolayca var olan sistemler üzerinden hızlı kazançlar elde etmek varken neden böyle radikal bir karar alır?
Bize yazdığınız için çok teşekkür ederiz,
Saygılarımızla,
Yahya A. ERTURAN
[E-posta Metni Sonu]
Evet, biraz uzun bir e-posta oldu ama başka türlü sağlıklı ve doyurucu bir yanıt veremezdik.
Ardından müşterimizden yaptığımız çalışmanın yorgunluğunu gideren ve yüzümüzü güldüren şu yanıt geldi:
"Yahya bey çok teşekkür ederim gerçekten çok doyurucu bir açıklama yaptınız. Bunu eminim bir blogda yayınlasanız çok ciddi hit alırsınız. :) Vaktinizi ayırıp beni aydınlattığınız için size müteşekkirim. Bu bilgileri mümkün olan kişilere elbette ileteceğim. İnşallah birlikte çalışma şansımız da olur. Saygılar sunarım. İyi çalışmalar dilerim."
Bugün hala sıklıkla aynı ya da benzer sorular ziyaretçilerimizden bize ulaşıyor. Bu bizi çok sevindiriyor çünkü internet kullanıcıları artık daha çok şey bilmek istiyor. Bunun sektörün kalitesini arttıracağı inancındayız. Bu sebeple bu yazıyı blog okuyucularımızla paylaşmak istedik.
Zaman ayırdığınız için teşekkür ederiz. Unutmayın, aklınıza takılan ilgili tüm sorular için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Yahya ERTURAN Kurucu, İş Geliştirme Yöneticisi
